Powroty do przeszłości: Najwyższe wzloty żużlowych orłów w historii

Przy okazji Świąt Bożego Narodzenia i zbliżającego się przełomu lat warto zapytać komu personalnie zawdzięczamy sukcesy najwyższej próby polskich reprezentantów na przestrzeni kilkudziesięciu lat historii speedwaya. Przypomnijmy sobie te nazwiska.

Stefan Smołka 25 Grudnia 2016, 09:00

Pierwsza zwycięska reprezentacja Polski na stadionie SKRA w Warszawie w 1948 roku; jako pierwszy żużlowiec kroczy Alfred Smoczyk, za nim Jan Siekalski, Ludwik Draga, Rudolf Breslauer, Jerzy Jankowski,

Materiały prasowe / archiwum Stefana Smołki / Pierwsza zwycięska reprezentacja Polski na stadionie SKRA w Warszawie w 1948 roku; jako pierwszy żużlowiec kroczy Alfred Smoczyk, za nim Jan Siekalski, Ludwik Draga, Rudolf Breslauer, Jerzy Jankowski,

Powroty do przeszłości to cykl felietonów Stefana Smołki.

***

Takim pierwszym wielkim z Polaków był Rudolf Breslauer vel Edward Wrocławski przed i powojenny heros, postrach niemieckich, austriackich i czeskich motocyklistów. Po nim pojawiła się gwiazda Alfreda Smoczyka, pierwszego po wojnie gladiatora z orłem na piersi, gromiącego między innymi mocnych wówczas Holendrów, niczym bezbronne dzieci. Niestety, ani jeden z nich nie zawojował żużlowego świata, choć obaj mieli w sobie ogromny potencjał. Breslauerowi wojenna hekatomba przerwała wyczyn w sile sportowego wieku, a potem był już zbyt zaawansowany wiekowo. Wyczyny „Freda”, świat nawet dostrzegał, ale na szerszy rozgłos zabrakło czasu. Nagła śmierć stanęła mu na drodze w znaczeniu tragicznie dosłownym.

Powroty do przeszłości: Pamięć żużlowa w Rybniku

W latach 50. wielu z naszych się wyróżniało: Józef Olejniczak, Włodzimierz Szwendrowski, Alfred Spyra, Edward Kupczyński, Mieczysłw Połukard, Andrzej Krzesiński, Marian Kaiser, Stefan Kwoczała, Henryk Żyto. Ale najwięcej zwojowali Florian Kapała i Stanisław Tkocz. Obaj bowiem, nie jeden raz zdobywając mistrzostwo Polski indywidualnie i drużynowo, przede wszystkim zostali opromienieni blaskiem pierwszego złota DMŚ 1961 z reprezentacją Polski, stając na najwyższym stopniu podium obok Mariana Kaisera, Henryka Żyty i Mieczysława Połukarda. Dodajmy, iż zarówno Florek Kapała, jak i Stasiu Tkocz meldowali się w swoim czasie w pierwszej "10" IMŚ, a ów najstarszy z żużlowych braci Tkoczów, jako jedyny z owej piątki pierwszych mistrzów świata dla Polski, wysłuchał "Mazurka Dąbrowskiego" dwukrotnie, powtarzając swój wyczyn w 1969 roku. Zmarły w tym roku Staszek swoim przykładem pociągnął za sobą dwójkę braci żużlowców, Jana i Andrzeja, a najmłodszy "Andzik" także był później medalistą mistrzostw świata (DMŚ 1974). Zdecydowanie mniej szczęścia miał Joachim Maj z tego powojennego pokolenia żużlowców polskich, również co prawda medalista MŚ, wielka gwiazda polskich torów dwóch dekad lat 50. i 60., najrówniej punktujący, kilka razy najlepszy, zawodnik w ekstraklasie, niestety bez indywidualnego złota dla siebie.

Z drużynowych asów polskiej reprezentacji, którzy zbiorowym wysiłkiem dawali jej chwałę zwycięstw i olśniewający blask złota wymienić należy przede wszystkim Andrzeja Wyglendę, czterokrotnego mistrza świata (trzy razy DMŚ, raz MŚP), który notabene każdorazowo owej kadrze Polaków bezdyskusyjnie liderował, prowadził ją wprost do zwycięstw. Andrzej szczyci się ponadto czterema tytułami IMP, Złotym Kaskiem, mistrzostwem Europy i wieloma innymi trofeami o prestiżowym ciężarze.

ZOBACZ WIDEO Pojedziemy na biało-czerwono tylko w polskich rundach

Doskonale w złotej kadrze Polski spisywał się Andrzej Pogorzelski, również trzykrotny DMŚ, ale z mniejszymi sukcesami krajowymi. Trzeba dodać, że imiennik Wyglendy i jego przyjaciel zwyczajnie miał pecha, bo trafił na okres rybnickiej absolutnej hegemonii, co temu miastu dawało przywilej organizowania najważniejszych imprez. Urodzony w Lesznie gnieźnianin ze Stali Gorzów nigdy nie był indywidualnym mistrzem kraju, choć kilka razy był bardzo blisko. Podobnie Zbigniew Podlecki, raz jeden w złocie DMŚ, w kraju przez wiele lat w czołówce, lecz nigdy na najwyższym stopniu podium IMP. Dotyczy to również Pawła Waloszka oraz owej tajemniczej czarnej perły Mariana Rose, który do złotego medalu DMŚ 1966 dołożył niemal komplet jedenastu punktów, co ciekawe, będąc wówczas zawodnikiem drugoligowej Stali Toruń.

Pierwsze podium IMP 1964 dla Andrzeja Wyglendy; za nim Joachim Maj i Andrzej Pogorzelski

Do grona pierwszych Polaków zdobywających złote światowe laury drużynowe trzeba dodać Edwarda Jancarza i Henryka Gluecklicha (złoto DMŚ 1969) oraz rezerwowych, nie zdobywających punktów, ale obecnych, aktywnie wspomagających kolegów podczas zwycięskich bojów - Pawła Waloszka (1965), Edmunda Migosia (1966), a także Krystiana Pieszczka (w roku bieżącym - 2016), przez co polskie złoto stało się również ich udziałem.

Antoni Woryna na okładce Speedway Star

W radosnych wspomnieniach przed oczyma stają medaliści najbardziej prestiżowych indywidualnych mistrzostw świata, z tym pierwszym legendarnym śmiałkiem Antonim Woryną, wtedy (w 1966 roku) "kopciuszkiem" z niewielkiego Rybnika, który liczył wówczas nieco ponad 50 tys. mieszkańców. Bardzo popularny później w Anglii "Toni" Woryna, którego piętnasta rocznica śmierci minęła 14 grudnia, był pierwszym z Polaków, który elicie światowego speedwaya postawił twarde warunki. Rybniczanin otarł się o złoto, spełnił wielkie polskie marzenie, stanął na podium, z podniesioną dumnie głową, ale i ze łzami w oczach, śledził Biało-Czerwoną, powoli wciąganą na maszt pięknego stadionu Ullevi w Goeteborgu. W ślad za Woryną - na tym samym szwedzkim obiekcie - gorzowianin Edward Jancarz, również stał się trzecim żużlowcem świata, po dramatycznym barażu z Rosjaninem Gienadijem Kurylenką w 1968 roku. Pierwszym srebrnym Polakiem w finałach IMŚ był niestrudzony Paweł Waloszek, ustępujący wówczas tylko fenomenowi Ivana Maugera. Tuż za nimi, na trzecim stopniu światowego podium, znów Antoni Woryna - pojawiający się na tym wrocławskim finale IMŚ 1970 roku niemal wprost ze szpitalnego łóżka. Nasuwa się pytanie, do czego doszedłby Antek, gdyby nie ciężkie kontuzje? W 1973 roku zdarzyła się światowa sensacja w osobie Jerzego Szczakiela, który bez cienia kompleksów sponiewierał tego samego wielkiego Maugera w barażu o wszystko podczas finału IMŚ na Stadionie Śląskim, wyrosłym na byłym wysypisku śmieci w linii granicznej Chorzowa i Katowic. Rekordowa w historii światowego żużla liczba ponad stu tysięcy widzów po tym wyścigu wpadła w stan absolutnej euforii. Jurek Szczakiel był samorodnym talentem, zrodzonym i ulokowanym w średnim klubie bez bogatego zaplecza (opolski Kolejarz). Mimo to potrafił z poziomu depresji dwa razy wejść na szczyt szczytów (pierwszym jego wyczynem był udział w oszałamiającym triumfie polskiej pary Szczakiel - Wyglenda, w lipcu 1971 roku, wpisanym w Księgę Rekordów Guinnessa).

Jerzy Szczakiel

Na tym samym pamiętnym finale chorzowskim 1973 roku na dobre wypłynął błyskotliwy talent "brązowego" wówczas Zenona Plecha (pięciokrotnego IMP), który "pozwolił sobie" jeszcze sześć lat później sięgnąć po srebrny krążek IMŚ, zresztą również w Chorzowie. Po złotym okresie lat 60. i przełomu dekad, Plech z Jancarzem jeszcze przez długi czas, jako niekwestionowani liderzy reprezentacji, ramię w ramię bili się dla Polski o światowe wawrzyny. Niestety złota drużynowego, czy w konkurencji par, czy też tym bardziej indywidualnie, nie udało im się już nigdy skopiować. Nadchodził czas ponurego kryzysu stanu wojennego oraz biedy z nędzą w latach późniejszych.

Komentarze (6)

sympatyk żu-żla 26-12 00:39 Zgłoś komentarz

Czytając powyższy artykuł.Aż się łza woku zakręci można powiedzieć mieliśmy dobrych zawodników w historii też mamy i teraz.Oby tak dalej.

0 0 Odpowiedz

Pokaż odpowiedzi
yes 25-12 16:12 Zgłoś komentarz

dziękuję...

0 1 Odpowiedz

Pokaż odpowiedzi

Kaźmirz Bendke 25-12 14:20 Zgłoś komentarz

uzupełnie nazwiska pozostałych zuzlowców na fotce 1 Krakowiak , Wasikowski , Kołeczek...

1 1 Odpowiedz

Pokaż odpowiedzi
Kaźmirz Bendke 25-12 14:07 Zgłoś komentarz

Zawsze swietne historyczne materiały pana Stefana ...miło ,ze w czołowce naszych z tamtych lat znalazl sie Ostrowianin - Krzesinski znalem go osobiscie a z jego bratem bylem na
Czytaj całość
wakacjach . Cały ten spędzony czas temat żuzel. Pozwolę sobie siegnac do histori jeszcze wcześniej i przypomniec sylwetkę też Ostrowianina Stefana Maciejewskiego , który świetnie sie spisywał na krajowych i zagranicznych torach zwlaszcza turniejach w Austrii . Nim Maciejewski wrocil z zawodow z Austrii rozeszła się wieśc ,że tam na turnieju zginąl tragicznie . Okazało się na szczęście ,że żyje - miał poważy upadek i kłopoty z nerką. Obecnie Pan Maciejewski cieszy sie dobrym zdrowiem i jest JEDYNYM ŻUŻLOWCEM CZYNNYM ŚWIADKIEM TAMTYCH CZASOW ...OGROMNĄ SKARBICĄ WIADOMOŚCI...warto go odwiedzić powspominać ,obejrzeć pamiatki - mogę pomóc w kontakcie . Pozdrawiam wszystkich zwłaszcza pana Smółkę - Janek Konin/ Każmirz Bendke/

2 1 Odpowiedz

Pokaż odpowiedzi